Ağrı mutfağı

Ağrı toprağı ve ikliminin sebze tarımına fazla elverişli olmaması yüzünden sebze üretimi yetersizdir. Onun için Ağrı mutfağında tahıl önemli yer tutar. Kış mevsiminin uzun sürmesi, un ve una dayalı yemek çeşidini çoğaltmıştır.

Süt ve süt ürünleri de bes­lenmenin temel öğelerindendir. Ağrı'da hemen hemen her köylü ailesi sonbaharda bulgurunu kaynatır, eriştesini keser; (bilhassa hamur yemeklerinde kullanılan) kurutunu yazın hazırlar. Kışlık peynir ve lor; tuluk, deri, plastik bidon yahut tenekelere doldurularak kaldırılır. Harman zamanı temiz buğdaydan bir ölçek (got) kavurgalık seçilir.

Ve varlıklı aileler hayvan yağını teneke veya yağ kazanlarına koyup kışa saklar, kavurma yapar. işte uzun kış boyunca, yaz ve sonbahardan hazırlanan bu erişte, bulgur, peynir, lor, yağ, kurut, kavurgalık ve kavurmadan faydalanılır. Tahıla dayalı olarak yapılan yemeklerin başlıcaları şunlardır : Xengel, haşil, erişte (çorba, pilav ve yemeği), kuymak, kete, pişi, egirdek, yufka yağlama, un helvası, hasude, bulgur pilavı, Hayvan, kurban bayramlarında, önemli bir işin gerçekleşmesinde, adaklarda, düğün ve sevinçli anlar­da kesilir.Yörenin en tanınmış et yemeği sac kavurmasıdır. Sac kavurması, etin sac üzerinde pişirilmesiyle yapılır. Ağrı'nın kendine özgü başka bir yemeği de Abdigor Köftesi'dir. Doğubayazıt'ta daha yaygın olan bu köfte, içli köfteye benzer. Düve veya genç sığır etinin dövülerek yumruk büküklüğüne getirilmesi sonunda pişirilir. Sahan kebabı ise, sahanda iki lavaş arasına kuşbaşı etin koyularak pişirilmesiyle hazırlanır. Goşteberg; et, tereyağı, soğan, salça ve aynı addaki ot harmanlanıp hayvan postuna doldurulur ve nemli toprağa gömüldükten sonra üzerinde ateş yakılarak pişirilir ki, buna buğulama da denir.

Çevrede kendiliğinden yetişen sebze ve bitkiler de Ağrı mutfağında ayrı bir öneme sahiptir. Evelik, çiriş, mantar, çaşır, unluca, mendik, ışkın, yemlik, pancar, ısırgan, madımak, kuzukulağı, boğa dikeni, turp vb. inden çeşitli yemeklerde ve kete pişirmelerde faydalanılır. Bunların bir kısmı çiğ olarak yenir, çaşırdan turşu kurulur, evelik ve mantar kurutularak kısa saklanır. Mendik (banda) ve silim soğanı (yaba­ni soğan) peynir ve lora katılıp otlu peynir yapılır. Ağrı'da hayvancılık temel geçim kaynağı olduğu için, süt ve süt ürünlerinin halk beslenmesinde vazgeçilmez bir rolü vardır. Zaten halk protein ih­tiyacını büyük ölçüde bu besinlerden alır. Özellikle yoğurt öğle ve akşam yemeklerinde, akşam sofralarında bulundurulur. Köylerde herkesin kendi yaptığı, şehirlerde oturanların pazardan aldığı beyaz peynir ve lor, her mutfakta vardır. Yörede üretilen bal da yaygın olmamakla birlikte mutfaklarda yer al­maktadır. Ancak, halk eğitimi merkezlerinin ve tarım kuruluşlarının düzenlediği kurslarla Ağrı mutfağına yeni çeşitler katılmıştır. Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçları da yemek çeşitlerinin çoğalmasını sağlamıştır.Klasik tatlıların ve sebze yemeklerinin son yıllarda çoğalması bundandır.

HALİSE

Kabuğu alınmış buğday ve Tavşan etinin tandırda kiremit kaplarda saatlerce tuz katmadan kaynatılıp hazır hale getirildikten sonra üzerine yağ ve tuz katmak suretiyle yemeye hazır hale getirilir.


HINGEL

Malzemeler:
Mantı hamuru için;
1 su bardağı un
1 çay kaşığı tuz
1 adet yumurta
Yarım su bardağı su

Üzerinin harcı için;
250 gr. orta yağlı kıyma
2 yemek kaşığı tereyağı
1 yemek kaşığı kuru nane

Yemeğin Tarifi
Yukarıda verilen malzemeler, greyfurt büyüklüğünde tek bir beze-pazı içindir.
Yine derin bir karıştırma kabının içine önce yumurtayı kırın, suyu ekleyin ve tuzla beraber unu da aktarın.
Hamur iyice toplanıp, pürüzsüz bir hale gelinceye kadar yoğurun.
Hamurun kulak memesinden biraz daha sert bir kıvamda olması gerekir.
Yoğrulan hamuru 30 dakika kadar dinlendirip, üzerine un seperek bir tahta hamur sinisi üzerinde 40-45 cm çapında, 10 tane defter yaprağı kalınlığında bir yufka şeklinde açın.
Temiz bir sofra bezi üzerine serdiğiniz yufkayı 10-15 dakika kadar, kurumaya ve havalandırmaya bırakın.
Tekrar tahta hamur sinisinin üzerine aldığınız yufkayı, yaklaşık 5 cm eninde şeritler halinde kesin.
Sonra bu şeritleri üstüste koyarak, kenar uzunluğu 3-3,5 santimlik eşkenar üçgenler yani nuska şeklinde hamurlar kesin.
Tencereye 7-8 su bardağı su koyup, 1 tatlı kaşığı da tuz ekleyin.
Su kaynayınca nuska şeklindeki mantıları içine atarak 10-12 dakika kadar haşlayın ve makarna gibi süzdürün.
Bir tavada kıymayı kendi yağıyla, rengi koyu kahverengileşinceye kadar uzun süre kavurun.
Kavurduğunuz kıymayı mantıların üzerine aktarın.
Bir başka tavada ise tereyağını eritin, kuru nane ekleyerek 3-4 dakika pişirin.
En son aşamada bu nanele kızgın yağı kıymalı mantının üzerine gezdirip, servise sunun.

AYRAN AŞI

Malzemeler:

1 bardak aşurelik buğday (yarma)

1 yumurta

1,5 bardak yoğurt

1 yemek kaşığı un

5 yemek kaşığı sıvı yağ

1 tatlı kaşığı tuz,nane

Hazırlanışı:

Buğday bir gece önceden sıcak suyla ıslatılır.Ertesi gün düdüklü tencereye konur üzerine 6 bardak su eklenir,iyice pişirilir.yoğurt,yumurta ve un çırpılır ve tencereye ilave edilir iyice karıştırılır.Karıştıra karıştıra pişirmeye devam edilir.Ayrı bir tavada yağa nane konur ve kavrulduktan sonra çorbanın üzerine dökülür.Bir iki taşım kaynatıldıktan sonra çorbamız hazır.

Abdigör Köftesi (Ağrı)
Kemiksiz kuzu, oğlak veya dana eti
Soğan
Baharat

Taze et dövülerek hamur haline getirilir, baharatla yoğrulur köfte yapılır. İnce doğranmış soğanlar suda tuzla birlikte kaynatılır, kaynayan suya köfteler atılır. Piştikten sonra bir saat kadar dinlendirilen köfteler, pilav üzerine konularak servis yapılır.


Selekeli(Saç Kavurma):
Taze oğlak veya kuzu etinin tereyağında kazırtıldıktan sonra üzerine sarmısaklı yoğurt dökülmesiyle hazırlanan bİr et yemeği çeşididir